کد مطلب:47157 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » قرآن

هنگامي كه قرآن را قرائت ميكنيم به سه كلمه انسان، بشر و آدم برخورد ميكنيم. ميخواهم بدانم اين سه كلمه آيا با يكديگر تفاوتي دارند؟ آيانسبت به هم برتري دارند؟ توضيح دهيد كه ما جزء كدام يك از سه كلمه هستيم؟

بين كلمه انسان و بشر از اين جهت فرق است كه وقتي اين موجود از نظر حيات و ملكات و صفات انساني مورد نظر باشد به كلمه انسان تعبير ميكنيم، به بيان ديگر هنگاميكه حيثيت انساني او مورد توجّه باشد از او به انسان تعبير ميشود; مانند; يَـََّأَيُّهَا الاْ سًِنسَـَنُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيم (انفطار، 6) ; يَـََّأَيُّهَا الاْ سًِنسَـَنُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَيَ رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَـَقِيه (انشقاق، 6) ; إِنَّ الاْ سًِنسَـَنَ لَظَـلُومٌ كَفَّار (ابراهيم، 34) ; وَ كَانَ الاْ سًِنسَـَنُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلاً (كهف، 54) ; وَ وَصَّيْنَا الاْ سًِنسَـَنَ بِوَ َلِدَيْهِ حُسْنًا (عنكبوت، 8) پس اگر انسان از ديدگاه انساني او كه رابطه بين انسان با انسان ديگر يا انسان با خدا باشد، به كلمه انسان تعبير ميشود، امّا هرگاه از زاويه حيات حيواني به او نگريسته شود، معمولاً به كلمة بشر تعبير ميگردد. مانند: قُلْ إِنَّمَآ أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُم (كهف، 110) ; هَلْ هَـَذَآ إِلآبَشَرٌ مِّثْلُكُم (انبيأ، 3) ; مَآ أَنتَ إِلآبَشَرٌ مِّثْلُنَا (شعرأ، 154) ; وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَآءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُو نَسَبًا وَ صِهْرًا (فرقان، 54)

كه در آيات فوق و آيات ديگري: به جنبة حيواني مانند خوردن ـ خوابيدن ـ و ديگر مسائل غريزي مورد نظر بوده است.

امّا در قرآن هر كجا به آدم تعبير شده مراد، حضرت آدمغ ميباشد; امّا مواردي كه بنيآدم گفته شده، همان طور كه از خود كلمه نيز معلوم است، مراد فرزندان بشر است و باز جنبة انساني آن مدنظر بوده است; مانند: وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِيَّ ءَادَمَ وَحَمَلْنَـَهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْر (اسرأ، 70); يَـَبَنِيَّءَادَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِد (اعراف، 31); يَـَبَنِيَّءَادَمَ إِمَّا يَ ئ'ْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَـَتِي (اعراف، 35) أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَـَبَنِيَّ ءَادَمَ أَن لآتَعْبُدُوا الشَّيْطَـَن (يس، 60)

لغويين نيز از نظر جنبة لغوي اين كلمات به آنها پرداختهاند. در كتاب التحقيق فرق بين انسان و بشر اين گونه بيان ميشود; الإِنس و الانسان انسان باعتبار اين مفهوم يعني اُنس، و اختلاطش ]در مقابل نفرت و وحشت و بعد[ در مقابل جن استعمال شده: يا معشر الجن و الانس، إنسٌ و لا جانّ، ذرأنالجهنم كثيراً من الجن و الإنس، ما خلقت الجن و الانس

در حالي كه كلمه بشر و آدم در مقابل جن و جان استعمال شده است.

و در مورد كلمه بشر نيز چون اصل اين كلمه از بشر به معناي پوست انسان يا ظاهر پوست انسان گرفته شده و گفته شده: البشر: طلاقة الوجه (گشاهرويي)

خلاصه بشر به اعتبار معناي طلاقه و انسباط در هر موردي كه نظر به مطلق انبساط و طلاقة بود استعمال شده است; مثل فتمثل لها بشراً سوياً ـ أنيَ يكون لي غلام و لم يمسسني بشرٌ و... و به همين اعتبار در مقابل سائر موجودات زنده و ملائكه استعمال شده:

ان انتم الابشر مثلنا ـ ان هذا لا قولُ البشر ـ قال ربك للملائكه اني خالق بشراً و آنجا كه قرآن در مقام بيان عظمت خلقت انسان بوده از جهت وجود خاكي و جنبه جسماني او از اين كلمه استفاده شده است.

إِنِّي خَـَـلِقُ بَشَرًا مِّن طِين(38 / 71) ـ خَلَقَ مِنَ الْمَآءِ بَشَرًا (25 / 54) ـ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَآ أَنتُم بَشَر (30 / 20)

خلاصه مطلب اين كه هر جا كه جنبه ظاهري، مادي يا بعد حيواني انسان مدنظر قرار گرفته بيشتر لفظ بشر ذكر شده و هر جا جنبة معنوي و بعد انساني و ارتباط انسان با خدا مطرح بوده كلمه انسان بيان شده است.